Çin’in Türkiye’deki varlığı artıyor mu, Uygur meselesi gündemden düştü mü?

BYD yatırımı ne kadar önemli?

Son olarak Temmuz ayında elektrik otomobil satışlarında Elon Musk’ın Tesla’sıyla dünya birinciliği için rekabet eden BYD ile Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı arasında Türkiye’de yaklaşık 1 milyar dolar değerinde yatırım yapılmasını öngören bir anlaşma imzalandı.

Doç. Dr. Eliküçük Yıldırım bu yatırımın önemli bir yatırım olduğunu belirttikten sonra “Ama” deyip ekliyor:

“Aslında Türkiye’de kurulacak fabrika, Macaristan’ın muhtemelen bir küçük parçası olacak. Çünkü yaklaşık bir milyar dolarlık bir yatırım. BYD’nin Macaristan yatırımı ise yaklaşık 20 milyar Euroluk bir yatırım.”

Marmara Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Çağdaş Üngör’e göre ise bu Türkiye açısından hem avantajları hem de riskleri olan bir yatırım:

“AB ve Amerika’da Çin’in elektrikli araçlarına getirilen gümrük ve diğer kısıtlamalar, hali hazırda devam eden Amerikan-Çin teknoloji savaşları ile birleşince, Türkiye’deki BYD yatırımının uzun vadeli sonuçları belirsizleşiyor. Bu yatırım, istihdam, teknoloji transferi, tedarik zincirlerinin geliştirilmesi vs. konularda Türkiye’ye avantaj sağlayabilir ama bu küresel düzeydeki restleşmenin nereye varacağına bağlı.

“Bir de BYD yatırımının daha kısa vadedeki etkisi var. Mesela, halen emekleme aşamasında olan TOGG projesinin sonunu getirme olasılığı. Gümrük duvarı olmadan iç pazarda BYD gibi Çinli markalar ile baş etmeleri çok zor.”

Bu arada geçtiğimiz aylarda Ticaret Bakanlığı’nın, Çin’den ithal araçlara yüzde 40 ek vergi getirmesi dikkat çekti.

Dış politikada yeni arayışlar Çin ile yakınlaşma mı getiriyor?

Peki iki ülke arasındaki ilişkiler sadece ekonomi temelinde mi gelişiyor?

Prof. Dr. Üngör, yakınlaşmada uluslararası politika alanına da dikkat çekiyor.

Ortada birbirine paralel iki gelişme bulunduğunu belirtiyor.

Üngör’e göre “bunlardan biri, Çin’in 1990’lı yıllardan beri devam eden yükselişi ve gerek ekonomik gerekse jeopolitik sahada Batı’ya alternatif bir güç statüsüne kavuşmuş olması, diğeri ise Türkiye’nin ABD ve Avrupa ülkeleri ile olan ilişkilerinin son 10-15 yıldır sürekli bir gerilim arz ediyor oluşu”.

“Yani bu yakınlaşma, bir yönüyle, Ankara’nın Çin’in yeni statüsünü idrak etmesi ve ona göre tavır almasıyla açıklanabilir” diyor Prof. Dr. Üngör.

BBC Türkçe’nin sorularını yanıtlayan Çin Büyükelçiliği yetkilisi ise iki ülke arasındaki stratejik işbirliği ilişkilerinin iyi gelişme eğilimini koruduğuna vurgu yapıyor:

“Önde gelen gelişmekte olan ülkeler ve Küresel Güney’in önemli üyeleri olan Çin ve Türkiye, karşılıklı siyasi güvenleri sürekli olarak pekiştirmekte, somut işbirliklerinde bir sürü başarılı sonuçları elde etmekte ve halklar arası zengin değişimleri gerçekleştirmektedir.”

Son olarak Gazze krizinin iki ülkeyi yaklaştıran bir konjonktür olduğunu belirten Prof. Dr. Üngör, ABD’nin İsrail yanlısı dış politikasına karşı iki ülkenin ortak hareket ettiğini ve bunun da uzun vadeli bir eğilim olacak gibi gözüktüğünü söylüyor.

Çin Büyükelçiliği yetkilisi de Filistin meselesi konusunda iki ülkenin konumlarını şöyle yorumluyor:

“Çin ve Türkiye, Filistin-İsrail çatışması ve diğer konularda aynı veya benzer görüşleri paylaşmaktadır. İki taraf, koordinasyonu güçlendirerek Filistin meselesinin bir an önce kapsamlı, adil ve kalıcı bir çözüme kavuşturulmasına katkılarda bulunacaktır.”

Uzmanlar, bütün bunun yanında iki ülke arasındaki bazı zorluklardan da bahsediyor.

Prof. Dr. Üngör’e göre Türkiye’nin NATO üyeliği, ikili ilişkiler açısından önemli bir faktör.

2013-2015 bu konuda dikkat çeken bir gelişme yaşanmıştı.

Türkiye uzun menzilli füze sistemi için Çin ile görüşmelere başlamış, ABD ve NATO ise bu duruma tepki göstermişti.

Sürecin sonunda Türkiye Çin’den füze almaktan vazgeçmiş, ihale iptal edilmişti.

Bu olay sırasında Batılı ülkelerden gelen eleştirileri hatırlatan Prof. Dr. Üngör, “Bugün bu eleştiri çok daha belirgin” deyip ekliyor:

“Çin, 2022 yılındaki Madrid Zirvesi’nde resmi olarak NATO belgelerinde yerini aldı. Bugün Rusya Batı açısından şüphesiz daha belirgin bir tehdit ancak Çin’deki ekonomik, siyasi ve teknolojik gelişmeler de artık NATO’nun gündeminde. ABD ve Çin arasında, özellikle teknoloji alanında yaşanan ayrışma düşünülürse Türkiye’nin bu iki ülkeye eşit mesafede olması giderek zorlaşacak gibi görünüyor.”